MADHARA YA DAWA ZA KUREFUSHA MAISHA(ARV’S) NA JINSI YA KUKABILIANA NAYO(Ukimwi)
ARV’s
• • • • •
MADHARA YA DAWA ZA KUREFUSHA MAISHA(ARV’S) NA JINSI YA KUKABILIANA NAYO(Ukimwi)
Hapa kuna athari mbali mbali zinazotokana na matumizi ya dawa za kurefusha maisha(ARV’S) kwa Wagonjwa wa UKIMWI na vidokezo vya jinsi ya kuzidhibiti Madhara hayo.
• Kupoteza hamu ya kula
Mifano ya dawa ambazo zinaweza kusababisha ni pamoja na:
– abacavir (Ziagen)
– zidovudine
✓ Nini kinaweza kusaidia kudhibiti hali hii:
Kula chakula kidogo kidogo mara kwa mara kwa siku badala ya kula chakula kingi kwa mara moja.
Kula vyakula vilaini au chakula chenye virutubisho vya lishe ili kuhakikisha mwili unapata vitamini na madini ya kutosha.
Uliza mtoa huduma wa afya au daktari wako juu ya kuchukua dawa za kuongeza hamu ya kula.
• Lipodystrophy
Lipodystrophy ni hali inayosababisha watu kupoteza au kupata mafuta katika sehemu fulani za mwili. Hii inaweza kuwafanya watu wengine wajisikie wasiwasi au hofu kubwa kila mara.
Mifano ya dawa ambazo zinaweza kusababisha madhara haya ni pamoja na: Mchanganyiko wa dawa kutoka kwa kichocheo cha nucleoside / nucleotide reverse transcriptase (NRTI) pamoja na dawa jamii ya kizuizi cha protease.
NRTI ni pamoja na:
– abacavir
– stavudine
– didanosini
– zidovudine
– lamivudine
– emtricitabine
– tenofovir
Vizuizi vya Protease ni pamoja na:
– atazanavir
– darunavir
– fosamprenavir
– indinavir
– lopinavir
– nelfinavir
– ritonavir
– saquinavir
– tipranavir
✓ Nini kinaweza kusaidia kudhibiti hali hii:
Mazoezi yanaweza kusaidia kupunguza mafuta mwilini kutoka kwa mwili mzima, pamoja na maeneo ambayo mafuta yamejijengea.
Dawa ya sindano inayoitwa tesamorelin (Egrifta) inaweza kusaidia kupunguza mafuta mengi ya tumbo kwa watu wanaotumia dawa za VVU. Walakini, wakati watu wanaacha kuchukua tesamorelin, mafuta ya tumbo yanaweza kurudi.
Liposuction inaweza kuondoa mafuta katika maeneo ambayo yamejikusanya.
Ikiwa kupoteza uzito kunatokea, mtoa huduma ya afya anaweza kutoa habari juu ya sindano za asidi ya polylactic n.k
Watu wenye ugonjwa wa sukari na VVU wanaweza kufikiria kuuliza mtoa huduma wao wa afya juu ya kuchukua metformin. Dawa hii ya kisukari inaweza kusaidia kupunguza mafuta ya tumbo yanayosababishwa na lipodystrophy.
• Kuhara
Mifano ya dawa ambazo zinaweza kusababisha tatizo hili ni pamoja na:
– vizuizi vya protease
– vizuizi vya nucleoside / nucleotide reverse transcriptase (NRTIs)
– delavirdine
– raltegravir
– elvitegravir / cobicistat
✓ Nini kinaweza kusaidia kudhibiti hali hii:
Epuka Kula vyakula vyenye mafuta mengi, vikali au vyenye viungo vingi/vyenye pilipili nyingi, na vya maziwa, pamoja na vyakula vya kukaanga na bidhaa zilizo na maziwa.
Kula vyakula vichache vilivyo na nyuzi nyingi au fibers, kama mboga za majani matunda kama machungwa,maembe n.k, nafaka na karanga.
Uliza mtoa huduma ya afya juu ya faida za kuchukua dawa za kukabiliana na kuharisha, kama vile loperamide (Imodium).
• Uchovu
Uchovu ni mojawapo ya athari za matibabu ya baadhi ya dawa za VVU.
Mifano ya dawa ambazo zinaweza kusababisha shida hii ni pamoja na:
– zidovudine
– efavirenz
✓ Nini kinaweza kusaidia kudhibiti hali hii:
Kula vyakula vyenye virutubisho kamili na vya kuongeza nguvu.
Fanya mazoezi mara kwa mara angalau kwa dakika 30 au nusu saa kila siku.
Epuka kuvuta sigara na kunywa pombe.
Zingatia ratiba ya kulala na epuka kufanya vitu vinavyochangia kukosa usingizi.
• Viwango vya juu kuliko kawaida vya cholesterol na triglycerides
Mifano ya dawa ambazo zinaweza kusababisha tatizo hili ni pamoja na:
– stavudine
– didanosini
– zidovudine
– efavirenz
– lopinavir / ritonavir
– fosamprenavir
– saquinavir
– indinavir
– tipranavir / ritonavir
– elvitegravir / cobicistat
✓ Nini kinaweza kusaidia kudhibiti hali hii:
Epuka kuvuta sigara.
Fanya mazoezi mara kwa mara
Punguza kiwango cha mafuta kwenye lishe. Ongea na mtaalam wa lishe kuhusu njia salama zaidi ya kufanya hivyo.
Kula samaki na vyakula vingine vyenye asidi ya mafuta ya omega-3. Hizi ni pamoja na walnuts, mbegu za kitani, na mafuta ya canola.
Fanya vipimo vya damu kuangalia viwango vya cholesterol na triglyceride mara nyingi kama mtoaji wa huduma ya afya anavyopendekeza.
Chukua statins au dawa zingine ambazo hupunguza cholesterol ikiwa imeamriwa na mtoa huduma ya afya.
Kumbuka, watu walio na VVU wanapaswa kuongea kwanza na mtoa huduma wao wa afya au daktari kabla ya kujaribu Njia yoyote kati ya hizi. Mtoa huduma ya afya ndiye atakayeamua chaguo salama kwako kulingana na tatizo lako pamoja na hali yako.
KWA USHAURI ZAIDI,ELIMU AU TIBA JUU YA TATIZO LOLOTE TUWASILIANE KWA NAMBA +255758286584.
