Ugonjwa wa SmallPox,chanzo chake na dalili zake
Smallpox ni ugonjwa wa kuambukiza kwa papo hapo unaosababishwa na virusi vya variola, kutoka kwenye familia ya orthopoxvirus.
Ilikuwa ni moja ya magonjwa mabaya zaidi yanayojulikana kwa wanadamu na kusababisha mamilioni ya vifo kabla ya kutokomezwa. Inaaminika kuwa imekuwepo kwa angalau miaka 3000.
Chanjo ya SmallPox, iliyoundwa na Edward Jenner mnamo 1796, ilikuwa chanjo ya kwanza iliyofanikiwa kutengenezwa.
Aliona kuwa wahudumu wa ng’ombe wa maziwa ambao hapo awali walipata smallpox hawakupata ugonjwa wa smallpox na alionyesha kuwa chanjo kama hiyo inaweza kutumika kuzuia ugonjwa wa smallpox kwa watu wengine.
Shirika la Afya Duniani(WHO) lilizindua mpango ulioimarishwa wa kutokomeza ugonjwa wa Smallpox mnamo 1967. Chanjo na ufuatiliaji ulioenea ulifanyika ulimwenguni kote kwa miaka kadhaa,
Na Kisa cha mwisho kilichojulikana kilikuwa Somalia mwaka wa 1977. Mwaka wa 1980 WHO ilitangaza kutokomeza ugonjwa wa SmallPox – Hii inabakia kuwa miongoni mwa mafanikio makubwa ya afya ya umma katika historia.
Jinsi Ugonjwa wa SmallPox ulivyokuwa unasambaa
Kabla ya SmallPox kutokomezwa, ilienezwa zaidi na mawasiliano ya moja kwa moja na ya muda mrefu ya uso kwa uso kati ya watu.
Wagonjwa wa SmallPox walianza kuambukizwa mara tu vidonda vya kwanza vilipotokea kwenye midomo na koo (hatua ya mapema na ya upele).
SmallPox ilienea wakati wa kukohoa au kupiga chafya na matone kutoka puani au mdomoni kwa mtu mwenye Virusi wanaosababisha smallpox kuenea kwa watu wengine,
Na Waliendelea kuambukiza hadi upele wao wa mwisho wa SmallPox ulipoondoka.
Upele huu na majimaji kutoka kwenye vidonda vya mgonjwa pia ulikuwa na virusi vya variola.
Virusi vinaweza kuenea kupitia nyenzo hizi au kupitia vitu vilivyochafuliwa navyo, kama vile matandiko au nguo.
Watu waliowahudumia wagonjwa wa SmallPox na kuosha matandiko au nguo zao walilazimika kuvaa gloves na kuchukua tahadhari ili wasiweze kuambukizwa.
Mara chache, SmallPox huenea angani katika mazingira yaliyofungwa, kama vile kwenye jengo (njia ya hewa).
Ugonjwa wa SmallPox unaweza kuenezwa na binadamu pekee. Wanasayansi hawana ushahidi kwamba SmallPox inaweza kuenezwa na wadudu au wanyama.
Dalili za Ugonjwa wa SmallPox
Dalili za kwanza za Ugonjwa wa SmallPox ni pamoja na:
- Homa kali
- Maumivu ya kichwa na mwili
- Wakati mwingine kutapika
Kisha dalili Zingine kama vile kuwa na UPELE mwilini n.k
Dalili za mwanzo ni pamoja na homa kali, uchovu, kujisikia vibaya, maumivu ya kichwa, maumivu ya mwili na wakati mwingine kutapika. Dalili zinapoanza, mtu huwa mgonjwa sana, na hawezi kuendelea na kazi zake za kila siku.
Siku 2 mpaka 4 baada ya dalili kuanza, upele huanza kutokea. Upele unapoanza kutokea, homa inapungua na mtu anaanza kujisikia vizuri angalau. Upele unaanzia kwenye ulimi na ndani ya mdomo, unasambaa kwenye uso, mikono na miguu (hii ni pamoja na viganja vya mikono na nyayo za miguu, na baadae mwili mzima ndani ya masaa 24.
Upele mwanzoni unaonekana kama viuvimbe vidogo au malengelenge yaliyo jaaa ndani majimaji mazito na huwa na mdumbukio mdogo katikati. Ndani ya siku 5 mpaka 10 malengelenge yanakua makubwa, mviringo, magumu na yaliyojaa usaha. Ndani ya wiki 2, majipu yanapasuka na kukauka. Ndani ya wiki ya 3 ya upele, upele uliopasuka una kauka na kuacha kovu.
Dalili zinaanza baada ya muda gani baada ya kuambukizwa?
Dalili zinaweza kutokea siku 7 – 19 baada ya kuambukizwa, lakini kwa kawaida inachukua siku 10 – 14 baada ya kuambukizwa
