Ugonjwa wa Noma,Chanzo,Dalili na Tiba yake
Noma ni aina ya ugonjwa unaoharibu utando wa mdomo na tishu zingine. Inatokea sana kwa watoto wenye utapiamlo katika maeneo ambayo usafi wa mazingira haupo.
Cancrum oris au noma ni maambukizi mabaya ya kinywa ambayo huathiri zaidi watoto kati ya umri wa mwaka 1 na 16, na baadhi ya tafiti zinaonyesha ugonjwa huu wa Noma hushambulia zaidi watoto wenye umri kati ya miaka 2 hadi 5. Huharibu tishu laini na mifupa ya miundo ya mdomo na paraoral.
Hali ambayo tishu za mwili hufa kutokana na maambukizi au ukosefu wa usambazaji wa damu ambapo huathiri kinywa, pua na midomo. Ugonjwa huu mbaya umeenea sana miongoni mwa watoto katika Afrika, Kusini mwa Jangwa la Sahara, na inakadiriwa mara kwa mara; kesi 1 hadi 7 kwa kila watu 1,000.
Ugonjwa huu umeathiri watoto wengi kwenye maeneo kama vile Nigeria n.k
Noma kwa kawaida huanza kama kidonda kwenye utando wa kamasi kwenye ukingo wa alveoli ya mdomo na kuenea kwa haraka katika sehemu nyingine za kinywa, ikiwa ni pamoja na meno, taya, shavu, ulimi, midomo na pua. Hatimaye husababisha necrosis kubwa na uharibifu wa tishu laini na mifupa.
CHANZO CHA UGONJWA HUU WA NOMA
Sababu halisi yakutokea ugonjwa huu wa Noma haijulikani, lakini Noma inaweza kutokana na aina fulani ya bakteria.
Ugonjwa huu mara nyingi hutokea kwa watoto wadogo, walio na utapiamlo sana wenye umri wa kati ya miaka 2 hadi 5. Mara nyingi wamekuwa na ugonjwa kama vile surua, scarlet fever, kifua kikuu au saratani. Wanaweza pia kuwa na mfumo dhaifu wa kinga.
Pathophysiolojia halisi ya Noma haielewi kabisa. Ugonjwa huu huathiri zaidi watoto wenye utapiamlo wanaoishi katika nchi zenye hali duni za tropiki ambao wamekuwa na magonjwa ya kimfumo, kama vile malaria, surua, herpes simplex, homa nyekundu(scarlet fever),kifua kikuu, kansa, au enteritis.
Kwa maneno mengine, mchanganyiko wa utapiamlo, maambukizi ya bakteria, na kinga dhaifu inachukuliwa kuwa sababu kuu ya kuanza na kuendelea kwa ugonjwa huu mbaya.
Aina za bakteria ambazo mara nyingi huhusishwa na Noma ni pamoja na Fusobacterium necrophorum na Prevotella intermedia. Kwa watoto wachanga, ugonjwa huu husababishwa zaidi na Pseudomonas aeruginosa.
Inajulikana kutokana na matokeo ya kisayansi kuwa gingivitis ya papo hapo ya necrotizing na vidonda vya herpetic kwenye mdomo ndio vidonda muhimu zaidi vya utangulizi ambavyo polepole hukua na kuwa noma kutokana na maambukizi yanayosababishwa na Fusobacterium necrophorum na Prevotella intermedia.
Kwa usahihi, Fusobacterium necrophorum huwezesha mchakato wa gangrenous kwa kutoa endotoxins, sumu ya dermonecrotic na sumu ya cytoplasmic. Zaidi ya hayo, bacillus hii ya anaerobic ya Gram-negative pia huchochea ukuaji wa Prevotella intermedia kwa kutoa vipengele muhimu vya kuchochea ukuaji.
VITU VINAVYOONGEZA UWEZEKANO WA WATOTO KUPATA UGONJWA HUU WA NOMA(Risk factors):
– Aina ya utapiamlo inayoitwa Kwashiorkor, na aina nyinginezo za utapiamlo mkali wa protini
– Uchafu wa mazingira na hali duni ya maisha
– Matatizo kama vile surua au leukemia
– Kutokufanya Usafi wa Kinywa/mdomo vizuri(Poor oral hygiene)
– Kuwa exposured mara kwa mara kwenye mazingira ya kinyesi cha binadamu/mnyama
– Historia ya awali ya maambukizi ya virusi au bakteria
– Hatari ya kupata Noma inaongezeka kwa mtu ambaye ana magonjwa ambayo husababisha upungufu wa kinga, kama vile maambukizi ya VVU, leukemia, na lymphoma.
Mfumo wa kinga uliodhoofika au ulioathiriwa (kutokana na maambukizi au sababu zingine) hukuweka kwenye hatari zaidi ya kupata ugonjwa wa noma.
DALILI ZA UGONJWA HUU WA NOMA NI PAMOJA NA;
-kuvimba kwa ufizi,
-Uvimbe wa utando wa mashavu, na kutengeneza vidonda. Vidonda hivi huenea kwa kasi na kuharibu tishu laini za mdomo na paraoral na mifupa, na kusababisha ulemavu wa uso na kupoteza meno.
– Rangi ya cavity ya mdomo inaweza pia kubadilika kuwa rangi ya kijivu.
Kwa kuongeza, kidonda hugeuka haraka kuwa edema na kuanza kutoa uchafu wenye harufu mbaya, Hii huweza kusababisha kutoa harufu mbaya kinywani na harufu kwenye ngozi. Hii pia husababisha mate mengi zaidi kuzalishwa na kutoka mdomoni.
KWA USHAURI ZAIDI,ELIMU AU TIBA JUU YA TATIZO LOLOTE LINALOKUSUMBUA TUWASILIANE KWA NAMBA +255758286584.
