Sababu za Kupoteza kumbukumbu
Zipo sababu mbali mbali kwanini watu hupoteza kumbukumbu au uwezo wa kukumbuka mambo, na baadhi ya Sababu hizo ni pamoja na;
1. Kukosa Usingizi au kutokulala
Kwanza, ni vigumu kukumbuka mambo wakati haujalala. Pili, usingizi huimarisha vifungo kati ya seli za ubongo ambazo hukusaidia kukumbuka kwa muda mrefu.
Lakini,Tatu, ni vigumu zaidi kuunda kumbukumbu au kuwa na uwezo mkubwa wa kutunza kumbukumbu wakati akili yako inazunguka kwa sababu ya ukosefu wa usingizi.
Tafiti zinaonyesha”kulala vizuri” kunaweza kusaidia: Kama ni mtu mzima Lala kwa saa 7-8 usiku, fanya mazoezi kila siku, uendelee na ratiba ya kawaida ya usingizi, na uepuke pombe na vitu vya kafeini nyingi.
2. Matumizi ya baadhi ya dawa
Dawa za kulevya zinazokutuliza,au unazotumia kama vile visaidizi vya kulala, zinaweza kudhoofisha kumbukumbu zako, kama unavyoweza kuathirika kwenye uwezo wa kufikiria.
Lakini pia baadhi ya dawa za shinikizo la damu, antihistamines, na dawa za mfadhaiko zinaweza kuchangia shida hii.
Zaidi ya hayo, Mwili wako unaweza kuitikia tofauti na mtu mwingine kwa kidonge sawa au mchanganyiko wa vidonge. Mwambie daktari wako kuhusu masuala yoyote ya kumbukumbu unapoanza dawa mpya. Wanaweza kurekebisha kipimo au kuagiza njia mbadala.
3. Ugonjwa wa kisukari(Diabetes)
Watu walio na ugonjwa huu wana uwezekano mkubwa wa kupata shida za kumbukumbu ikiwa ni pamoja na shida ya akili.
Huenda ikawa sukari kuwa juu kwenye damu huharibu mishipa midogo ya damu inayoitwa kapilari kwenye ubongo. Au inaweza kuwa insulini nyingi huharibu seli za ubongo.
Wanasayansi wanaendelea kufanya utafiti juu ya suala hilo. Ugonjwa wa Sukari Unaweza kupunguza kasi au uwezo wa kutunza kumbukumbu.
4. Athari kwenye Genes
Jeni — sifa ulizopata kutoka kwa wazazi wako — husaidia kubainisha ni lini kumbukumbu zako zinaanza kufifia na kama una shida ya akili. Lakini si rahisi.
Jenetiki inaonekana kuwa muhimu zaidi katika aina fulani za shida ya akili kuliko zingine, na jeni inayoathiri kumbukumbu katika mtu mmoja ambayo inaweza kuwa na athari kwa mwingine. Kipimo cha kijeni(genetic test) kutoka kwa daktari wako kinaweza kuwa na taarifa muhimu.
5. Umri wako(Age)
Kumbukumbu za mtu zinazidi kupotea zaidi kadri unapoendelea kukua. Madaktari huita shida ya akili wakati inapoanza kuingilia kati maisha ya kila siku. Idadi ya watu walio na ugonjwa wa Alzheimer’s, aina inayojulikana zaidi ya shida ya akili, huongezeka maradufu kila baada ya miaka 5 baada ya umri wa miaka 65.
Jeni zako huchangia shida hii kutokea, lakini pia mambo kama vile lishe, mazoezi, maisha ya kijamii na ugonjwa kama vile
- kisukari,
- shinikizo la damu,
- ugonjwa wa moyo.n.k huweza pia kuwa sababu kubwa.
6. Kuwa na tatizo la Kiharusi au Stroke
Ugonjwa wa Kiharusi huzuia mtiririko wa damu kwenye sehemu ya ubongo wako kisha kuharibu tishu kwenye ubongo. Baadaye, tishu za ubongo zilizoharibika zinaweza kufanya iwe vigumu wewe kufikiri, kuzungumza, kukumbuka, au kuzingatia mambo.
Hii kwa kitaalam hujulikana kama vascular dementia Na inaweza pia kutokea kwa mfululizo kidogo kidogo ila kwa muda. Vitu vinavyoongeza hatari ya kupata ugonjwa wa kiharusi ni kama vile; shinikizo la damu, ugonjwa wa moyo, na kuvuta sigara vinaweza pia kusababisha aina hii ya shida ya akili.
7. Uvutaji wa Sigara
Uvutaji sigara unaonekana kupunguza sehemu za ubongo wako ambazo hukusaidia kufikiria na kukumbuka mambo. Pia huongeza hatari ya kupata shida ya akili, labda kwa sababu Sigara ni mbaya pia kwa mishipa yako ya damu.
Uvutaji wa Sigara pia huongeza hatari ya kupata kiharusi, ambapo kinaweza kuharibu ubongo na kusababisha shida ya akili na mishipa. Zungumza na daktari wako au mtaalamu wa afya ya akili ikiwa unavuta sigara na unataka kuacha.
8. Ugonjwa wa Moyo
Utando unaojulikana kama Plaque hujilimbikiza kwenye mishipa yako na kupunguza kasi ya mtiririko wa damu kwenye ubongo wako na viungo vingine. Hii inaitwa atherosclerosis.
Hali hii Inaweza kufanya iwe vigumu kufikiri vizuri na kukumbuka mambo. Inaweza pia kusababisha mshtuko wa moyo au kiharusi, ambayo pia huongeza uwezekano wa kupata shida ya akili. Na hata kama bado huna ugonjwa wa moyo, sababu zinazowezekana kama vile– uvutaji sigara, kisukari, shinikizo la damu – huongeza uwezekano mkubwa wa shida ya akili.
9. Tatizo la shinikizo la juu la damu
Pia huongeza hatari ya matatizo ya kumbukumbu, ikiwa ni pamoja na shida ya akili, uwezekano mkubwa wa kutokea shida hii ni kwasababu inaharibu mishipa midogo ya damu katika ubongo wako.
Inaweza pia kusababisha hali zingine kama vile kiharusi ambacho husababisha shida ya akili. Watu wanaodhibiti shinikizo lao la damu kwa lishe, mazoezi, na dawa wanaonekana kuwa na uwezo wa kupunguza au kuzuia kupungua kwa uwezo wa ubongo kufanya kazi zake.
10. Wasiwasi,mfadhaiko na Msongo wa mawazo
Mara nyingi ni vigumu kuzingatia au kukumbuka mambo ikiwa una wasiwasi au huzuni. Zaidi ya hayo, una uwezekano mkubwa wa kupata shida ya akili, ingawa wanasayansi bado hawajui ni kwa nini hiyo hufanyika.
Ongea na daktari wako au mtaalamu wa afya ikiwa wasiwasi au Msongo wa mawazo huingilia kufurahia kwako maisha ya kawaida ya kila siku au unafikiria kujidhuru. Tiba na dawa zinaweza kusaidia.
11. Kuumia au kupata Majeraha eneo la kichwani(Head Injury)
Kugonga kichwa (jeraha la ubongo) au kwa kitaalam traumatic brain injury,linaweza kuathiri kumbukumbu ya muda mfupi. Unaweza kusahau miadi au kutokuwa na uhakika na ulichofanya mapema siku hiyo.
Kupumzika, dawa, au matibabu mengine yanaweza kukusaidia kupona.
12. Tatizo la Unene au Uzito kupita kiasi(Obesity)
Ikiwa una tatizo la Unene au Uzito kupita kiasi una hatari kubwa ya kupata shida ya akili au tatizo la kupoteza kumbukumbu(dementia) baadaye maishani.
Na pia huongeza hatari ya kupata ugonjwa wa moyo wakati wowote,ambayo pia wakati mwingine husababisha kupungua kwa ubongo na matatizo ya kumbukumbu. Unaweza kuhesabu BMI mtandaoni na urefu na uzito wako. Ongea na daktari wako kuhusu uzito unaofaa kwako. Unaweza kuboresha na kudhibiti Uzito wako kwa lishe bora na mazoezi ya kawaida.
13. Kutokufanya Mazoezi
Mazoezi ya mara kwa mara hupunguza hatari ya kupungua kwa uwezo wa ubongo kufanya kazi, matatizo ya kumbukumbu, na shida ya akili.
Pia inaonekana kuboresha utendaji wa ubongo kwa wale ambao tayari wana shida ya akili. Sio lazima kwenda nje na kukimbia marathon au kuchukua mbio za nguzo. Toka tu fanya kazi kwenye bustani, tembea, kuogelea, au hata kucheza,kuruka kamba n.k kwa dakika 30 kila siku.
14. Chakula kibaya(Bad Diet)
Ulaji usiofaa unaweza kusababisha ugonjwa wa moyo, ambayo inaweza kusababisha matatizo ya ubongo ikiwa ni pamoja na matatizo ya kumbukumbu na shida ya akili.
Ndio maana lishe yenye afya kwenye moyo ni nzuri kwa ubongo wako pia. Unasisitizwa kula nafaka nzima, matunda, mboga mboga, samaki, karanga, mafuta ya mizeituni, na mafuta mengine yenye afya kama parachichi, na kutumia nyama nyekundu kwa kiwango cha chini sana.
